قواعد عربی دهم - اسم فاعل و اسم مفعول
اسم فاعل و اسم مفعول
قواعد درس
اسم فاعل
کلمه‌ای است که به انجام دهنده یک کار یا دارنده‌ی یک حالت نسبت می‌دهید.
مثال در فارسی:
آموزگار - گوینده - شنونده - ستمکار - جویا
مثال در عربی
ظــالِــم - غــافِــل - مُــعَــلِّــم - مُــســتَــغــنی
ساختن اسم فاعل در عربی
در عربی دو مسیر جدا گانه برای ساختن اسم فاعل در ثلاثی مجرد و ثلاثی مزید، داریم.
ساختن اسم فاعل در ثلاثی مجرد
برای این کار کافی است که سه حرف اصلی ریشه یک فعل را به وزن "فــاعــل" ببریم
مثال
ظ ل م >> به وزن فــاعــل میبریم >> ظ ا ل م >> ظــالِــم
مثال
سـاعِــی - کــاتِــب - بـاقِـــی
ساختن اسم فاعل در ثلاثی مزید
-
برای ساختن اسم فاعل در ثلاثی مزید نیاز به فعل مضارغ صیغه للغائب (مفرد مذکر غائب) داریم
مثال
یُــعَــلِّــمُ
-
قدم بعدی این است که حرف مضارعة(در اینجا ی) را بر می‌داریم و به جای آن مُــ می‌گذاریم
مثال
یُــعَــلِّــمُ >> [حرف مضارعة را بر می‌داریم] ـعَــلِّــمُ >> [به جای حرف مضارعة مُــ می‌گذاریم] مُــعَــلِّــم
نتیجه:
اگر اسمی با مُــ شروع می‌شد بررسی می‌کنیم اگر دومین حرف از سه حرف اصلی ریشه آن کسره داشت، به احتمال زیاد اسم فاعل از یک باب ثلاثی مزید است.
مثال
مُــشــاهِــد (اسم فاعل از باب مفاعلة)
مُــنَــجِّــم (اسم فاعل از باب تفعیل)
مُــســتَــکــبِــر (اسم فاعل از باب استفعال)
مُــدیــر (اسم فاعل از باب افعال)
اسم مفعول
کلمه است که به کسی یا چیزی اشاره دارد که کاری روی آن انجام شده است
مثال در فارسی
نوشته - دیده - کشیده
مثال در عربی
مَــظــلــوم - مَــکــتــوب - مَــنــظــوم - مُــکَــرَّم - مُــســتَــحــکَــم
ساختن اسم مفعول در عربی
اسم مفعول هم مانند اسم فاعل به دو روش متفاوت در ثلاثی مجرد و ثلاثی مزید ساخته می‌شود
ساختن اسم مفعول در ثلاثی مجرد
برای این کار کافی است که سه جرف اصلی ریشه فعل را به وزن "مَــفــعــول" ببریم
مثال:
ک ت ب >> به وزن مَــفــعــول میبریم >> مَــکــتــوب
ساختن اسم مفعول در ثلاثی مزید
-
برای این کار نیاز به فعل مضارع صیغه للغائب (مفرد مذکر غائب) داریم
مثال
یُــجَــهِّــزُ
-
قدم بعدی این است که حرف مضارعة(در اینجا ی) را بر می‌داریم و به جای آن "مُــ" می‌گذاریم
مثال
یُــجَــهِّــزُ >> [حرف مضارعة را بر می‌داریم] ـجَــهِّــزُ >> [به جای حرف مضارعة مُــ می‌گذاریم] مُــجَــهِّــز
-
قدم آخر این است که حرکت دومین حرف از سه حرف اصلی ریشه فعل را به فتحه تغییر می‌دهیم
مثال
مُــجَــهِّــز >> مُــجَــهَّــز
نتیجه:
اگر اسمی با مُــ شروع می‌شد بررسی می‌کنیم اگر دومین حرف از سه حرف اصلی ریشه آن فتحه داشت، به احتمال زیاد اسم مفعول از یک باب ثلاثی مزید است.
مثال
مُــجَــرَّد (اسم مفعول از باب تفعیل)
مُــلــهَــم (اسم مفعول از باب افعال)
نکات تکمیلی اسم فاعل و اسم مفعول
-
برای ساختن اسم فاعل و اسم مفعول مونث کافی‌ست به آخر اسم فاعل یک ة اضافه کنیم
-
مثنی، جمع سالم و جمع مکسر اسم فاعل و اسم مفعول نیز اسم فاعل و مفعول محسوب می‌شوند
مثال
کُــتّـاب (جمع مکسر کاتب) >> اسم فاعل
مُــومِــنــون (جمع سالم مومِن) >> اسم فاعل
مَــکـتــوبـات (جمع سالم مکتوبة) >> اسم مفعول
-
از افعال لازم نمی‌توان اسم مفعول ساخت
مثال
قَــرُبَ - خَــرَجَ - کَــثُــرَ
نکته مهم
افعال باب انفعال و تفاعل لازم هستند در نتیحه نمی‌توان از آنها اسم مفعول ساخت
سوال‌ها و مشکلات خود را با من در میان بگذارید
شماره تماس من در تلگرام و واتساپ:
+98-910-930-10-19
سلام