قواعد عربی یازدهم - اسلوب شرط و ادوات آن
اسلوب شرط و ادوات آن
ساختار اسلوب شرط
مَن / ما / إن / إذا + فعل (فعل شرط) + فعل (جواب شرط)
"مَن"، "ما" و "إن" مهم‌ترین ادوات شرط هستند که معمولا بر سر عباراتی می‌آیند که دو فعل دارند.
-
فعل شرط: فعلی که دقیقا بعد از ادوات شرط می‌آید
- جواب شرط: بعد از پایان حمله شرط و تمامی وابسته‌های آن می‌آید و نتیجه اجرای شرط را بیان می‌کند.
مثال:
(1) مَــن عــاشَ بِـوَجــهــیــنِ مــاتَ خــاسِــرا
مَن: ادات شرط
عاشَ: فعل شرط
ماتَ: جواب شرط
ترجمه:
هرکس با دورویی زندگی کند، زیانکار می‌میرد.
(2) مــا تَــزرَع فی الدنــیــا تَــحصُد فــی الآخِــرَة
ما: ادات شرط
تَــزرَع: فعل شرط
تَــحصُد: جواب شرط
ترجمه:
هرچه در دنیا بکاری در آخرت درو می‌کنی
(3) إن تَــزرَع خَیــراً تَــحصُــد سُــروراً
إن: ادات شرط
تَــزرَع: فعل شرط
تَــحصُد: جواب شرط
ترجمه:
اگر نیکی بکاری، شادری درو می‌کنی
(4) إذا اِجــتَــهَدتَ نَــجَــحتَ
إذا: ادات شرط
اِجــتَــهَدتَ: فعل شرط
نَــجَــحتَ: جواب شرط
ترجمه:
هرگاه (اگر) تلاش کنی موفق می‌شوی.
تغییرات ظاهری فعل شرط و جواب شرط
یادآوری
فعل‌های ماضی هیچ‌گاه شکل ظاهری‌شون تغییر نمیکنه
تغییرات فعل‌های مضارع در جملات شرط:
فعل شرط و جواب شرط مجزوم هستند. یعنی:
-
حرکت آخر فعل مضارع(ضمّه) در صیغه‌های زیر تبدیل به ساکن میشه.
هو (للغائب)
هی (للغائبة)
أنت (للمخاطب)
أنا (للمتکلم وحده)
نحن (للمتکلم مع الغیر)
نکته مهم:
اگر فعل مضارع از یکی از این صیغه‌ها فعل شرط یا جواب شرط باشد و بلافاصله بعد از آن در جمله یک اسم "ال" دار بیاید، حرکت "ساکن" آخر فعل تبدیل به "کسره" می‌شود.
مثال:
مَــن یَــرحــَمِ الـمـظــلــومــیــن یــرحَــمــه الـلـه >> یَــرحــَمِ فعل شرط است و باید آخرش "ساکن" بگیرد ولی جون بعد از آن اسم "ال" دار آمده "ساکن" آخر فعل به "کسره" تبدیل شده.
-
در صیغه‌های زیر "ن" آخر فعل حذف میشه
هما (للغابَینِ)
هما (للغابتَینِ)
هم (للغائبینَ)
آنتِ (للمخاطبة)
انتما
أنتم (للمخاطبینَ)
مثال:
إن تَــنــصُــروا الـلـه یــنـصـرکـم >> تَــنــصُــروا فعل شرط از صیغه للمخاطبینَ است،باید مجزوم شود در نتیجه "ن" آخر آن حذف شده.
- البته در صیعه‌های زیر هیچ تغییری ایجاد نمیکنه
هنَّ (للغائبات)
أنتنَّ (للمخاطبات)
مثال:
إن تُــعَـلِّمن الـطـالــبـات فـلکنَّ احـتـرام عـنـدهُنَّ >> تُــعَـلِّمن فعل شرط از صیغه للمخاطبات است،باید مجزوم شود ولی "ن" آخر آن حذف نشده.
ترجمه فعل شرط و جواب شرط:
بهتر است فعل شرط را بصورت مضارع التزامی و فعل جواب شرط را بصورت مضارع اخباری ترجمه کنیم؛
مثال:
مَــن فَــکَّــرَ قَــبــل الـکــلام قَــلَّ خَــطَـوه >> هر کس پیش از سخن گفتن بیندیشد، خطایش کم می‌شود.
نکته مهم:
اگر فعل شرط و جواب شرط ماضی باشند، می‌توانیم آنها را ماضی ترجمه کنیم؛
مثال:
مَــن فَــکَّــرَ قَــبــل الـکــلام قَــلَّ خَــطَـوه >> هر کس پیش از سخن گفتن اندیشید، خطایش کم شد.
نکات تکمیلی جمله شرطیه:
-
جواب شرط علاوه بر فعل ماضی و مضارع، می‌تواند در یکی از حالت‌های زیر ظاهر شود:
-
فعل امر
مثال:
إن تــنــتــظــر رحــمـة الــلــه فَــارحَم الضــعــفا >> ارحَم(فعل امر) جواب شرط است
-
فعل نهی
مثال:
إذا تُــحــبّونَ الـصــدق فــی الآخــریــن فَــلـا تــکذبــوا >> لـا تــکذبــوا (فعل نهی) جواب شرط است
-
جمله اسمیه
مثال:
مــن یَــتَــوَکَّــل عــلــی الـلـه فَـهـو حــســبــه >> هـو حَــســبُــه(جمله اسمیه) جواب شرط است
نکته مهم:
وقتی جواب شرط در یکی از حالت‌های بالا ظاهر شود جتما با "فـَ" شروع می‌شود؛ به مثال‌ها دقت کنید.
-
فعل امر
-
"من" و "ما" شرطیه را گاهی ممکن است با دیگر انواع "من" و "ما" [استفهام - موصول - نافیه] اشتباه بگیریم، از علامات "من" و "ما" شرطیه این است که در عباراتی با حداقل دو فعل می‌آیند و باعث مجزوم شدن فعل شرط و جواب شرط می‌شوند.
-
برای خواندن نکات بیشتر در مورد انواع "من" و "ما" اینجا را ببینید
-
برای خواندن نکات بیشتر در مورد انواع "من" و "ما" اینجا را ببینید
-
"من" را در جمله شرطیه به دو صورت می‌توان ترجمه کرد: (مورد اول دقیق‌تر است)
- هرکس
-
کسی که
-
"ما" را در جمله شرطیه به دو صورت می‌توان ترجمه کرد: (مورد اول دقیق‌تر است)
- هرچه
- چیزی که
عالی بود فقط به یازدهم به درد میخوره