قواعد عربی دهم - جمله فعلیه و جمله اسمیه

جمله فعلیه و جمله اسمیه

(1) جمله فعلیه

جمله‌ای است که با فعل شروع می‌شود و اجزای اصلی تشکیل دهنده آن فعل و فاعل است.

• فاعل:
  اسمی مرفوع است که انجام دادن فعل را به آن نسبت می‌دهیم و اگر در جمله بیاید حتما جایگاهش بعد از فعل خواهد بود.
• مفعول:
  از اجزای اصلی جملات فعلیه نیست و به فعل بستگی دارد، ممکن است فعل ما مفعول نیاز داشته باشد یا نه، مفعول اسمی است منصوب که همواره بعد از فعل می‌آید.

انواع فاعل:

• اسم ظاهر: اسمی مرفوع که همیشه بعد از فعل می‌آید و از نظر جنسیت با فعل یکسان است.
  مثال1
  یذهب التلامیذُ الی معلمِهم >> "تلامیذ" اسمی مرفوع که بعد از فعل آمده و از نظر جنسیت با آن تطابق دارد پس فاعل است.
  مثال2
  التلامیذُ یذهبون الی معلمِهم >> "تلامیذ" اسمی مرفوع است که از نظر جنسیت با فعل تطابق دارد ولی چون قبل از فعل آمده فاعل نیست.
   
• ضمیر بارز: گاهی در جملات فعلیه اسم مرفوعی بعد از فعل به عنوان فاعل ظاهر نمی‌شود، در این صورت باید بررسی کنیم که آیا فعل ما دارای شناسه هست یا خیر

برای اینکه بدانید کدام فعل‌ها دارای شناسه فاعلی یا همان ضمیر بارز هستند اینجا را بخوانید

اگر فعل ما دارای شناسه فاعلی یا همان ضمیر بارز بود، این شناسه را به عنوان فاعل ضمیر بارز در نظر می‌گیریم.
مثال:
التلامیدُ یذهبونَ الی المدرسة >>
همانطور که در مثال قبلی گفتیم چون "تلامیذ" قبل از فعل آمده پس فاعل نیست، در نتیجه برای یافتن ضمیر بارز فعل را بررسی می‌کنیم:
در فعل "یَذهَبونَ" حرف "و" شناسه فاعلی یا همان ضمیر بارز است، پس فاعل فعل می‌شود ضمیر بارز "و"

• ضمیر مستتر: گاهی در جملات فعلیه اسم مرفوعی بعد از فعل به عنوان فاعل ظاهر نمی‌شود،ضمنا می‌بینیم که فعل ما دارای ضمیر بارز هم نیست در این صورت فاعل فعل ما ضمیر مستتر خواهد بود.

برای اینکه بدانید کدام فعل‌ها دارای شناسه فاعلی یا همان ضمیر بارز نیستند و فاعل آنها ضمیر مستتر است اینجا را بخوانید

مثال:
الله خلق ما فی السماوات و الارض >> اسم مرفوعی بعد از فعل نیامده، فعل ما دارای ضمیر بارز نیست بنابراین فاعل ما ضمیر مستتر "هو" است.
 

نکات مربوط به مفعول

• همونطور که گفتیم ممکن است فعلی به مفعول نیاز نداشته باشد، به این جور فعل‌ها "فعل لازم" می‌گوییم.
   
• فعلی که به مفعول نیاز دارد را "فعل متعدی" می‌گوییم
   
• برای تشخیص مفعول یک فعل در جمله چندان به ترجمه کردن اتکا نکنید چون بعضی از اوقات کلمه‌ای که در عربی مفعول است در فارسی بصورت متمم ترجمه می‌شود.
   
• اگر ضمیری که جزوی از خود فعل نیست به فعل چسبید، آن ضمیر حتما مفعول است.
  مثال:
  رَأیتُه >> "ـهُ" ضمیر چسبیده به فعل و بنابراین مفعول است.
  
  اُذکُرونی>> "ی" ضمیر چسبیده به فعل و بنابراین مفعول است.
  
  عَرَفَنا >> "نا" ضمیر چسبیده به فعل و بنابراین مفعول است.
  
  ضَرَبنا >> "نا" جزوی از فعل است بنابراین مفعول نیست.

(2) جمله اسمیه

جمله‌ای است که غالبا با اسم آغاز می‌شود.

برای آنکه بدانید در چه مواردی جمله اسمیه با اسم آغاز نمی‌شود اینجا را بخوانید
 

• اجزا اصلی جمله اسمیه: مبتدا + خبر

1. مبتدا:
   اسمی مرفوع است که غالبا ابتدای جمله اسمیه می‌آید و بطور کلی جمله توضیحی درباره آن است.
    
2. خبر:
   قسمتی از جمله است که در مورد مبتدا توضیح می‌دهد،اعراب آن مرفوع است و سه نوع دارد
   1. خبر مفرد یا اسم
   2. خبر جار و مجرور
   3. خبر فعل
       

تشخیص مبتدا:
مبتدا غالبا ابتدای جمله اسمیه می‌آید،دقیقترین روش برای پیدا کردن مبتدا این است که ببینیم جمله درباره چه چیزی صحبت می‌کند، آن چیز مبتدا خواهد بود.
مثال:
* اللهُ نورُ السماوات و الارض >> جمله در مورد "الله" صحبت می کنند پس "الله" مبتداست.
مثال:
** فی المدرسةِ تلامیذٌ >> جمله در مورد "تلامیذ" صحبت می‌کند و با اینکه "تلامیذ" ابتدای جمله نیامده ولی به دلیلی که گفتیم مبتدا محسوب می‌شود.

 

سوال‌ها و مشکلات خود را با من در میان بگذارید

شماره تماس من در تلگرام و واتساپ:

   [phone]